ห้องเรียนแห่งนี้ กติกามีอยู่ว่า ให้ครูจับกลุ่ม 4 คน ครูคนแรกชี้นิ้วไปยังครูคนที่สอง และครูคนที่สองกางนิ้วสองข้างเพื่อชี้ไปยังครูคนที่สามและสี่ โดยครูต้องเคลื่อนไหวตามที่นิ้วชี้สั่งการ สลับตำแหน่งการนำ – ตาม จนครบทุกคน

“ตอนเราเป็นผู้ตาม ต้องเดินไปตามที่เขาสั่ง เราอึดอัด เราไม่ชอบเลย แต่พอมาเป็นผู้นำบ้าง เรารู้สึกดี แต่อีกใจหนึ่งก็ต้องระแวดระวังด้วยว่า คนที่เขาตามเราอยู่เขาจะเป็นยังไง แล้วยิ่งเราต้องนำคนหลายๆ คนยิ่งทำให้เรารู้สึกว่า อ๋อ ผอ. เองเขาคงรู้สึกคล้ายเรา เขาก็ต้องคอยระวังให้เรา แต่บางบริบทมันก็ยากสำหรับเขาเหมือนกัน เขาก็ต้องเด็ดขาด ไม่พอนะ เราอ๋ออีกว่า ความจริงแล้ว นักเรียนเขาก็ไม่ได้อยากจะตามเราไปเสียทุกเรื่องเหมือนกัน”

ฉันอยากเป็นครูที่ ‘ผิด’ ได้

“ความที่เราเพิ่งมาเป็นครูได้ไม่นาน เราคิดมาตั้งแต่แรกว่าอยากอยู่กับเด็กแบบเพื่อน ไม่ได้อยากอยู่กับเด็กด้วยการขู่ให้กลัว เพื่อให้เด็กทำตาม หรือสวมหัวโขนทำหน้ายักษ์ว่าฉันคือครูนะ”

หลังจากการอบรมตั้งแต่โมดูลแรก: ครูคือมนุษย์ ตามมาด้วยอีกหลายๆ ห้องเรียนในตลาดวิชา ไปจนถึง โมดูล 3: Authentic Learning ครูมุกบอกว่า เธอได้เรียนรู้หลายสิ่งหลายอย่าง ทั้งการได้สำรวจภายในของตัวเอง ทำความเข้าใจความแตกต่างของเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน เติมเครื่องมือและทักษะต่างๆ เช่น ทักษะการฟัง การตั้งคำถาม การใช้จิตวิทยาเชิงบวก

นั่นทำให้ทุกเช้าของการตื่นนอนเพื่อไปสอนหนังสือของเธอเปลี่ยนไป

“พอเราได้ทำความเข้าใจตัวเองมากเท่าไหร่ เรายิ่งเห็นหัวใจของคนอื่นมากขึ้น ทั้งของคนรอบตัว ของเด็ก เห็นความแตกต่าง เห็นความทุกข์ของเขา เห็นสิ่งที่เขาเผชิญ

“แต่ใช่ว่าห้องเรียนของเราจะเปลี่ยนไปจากเดิมมากนัก หลายสิ่งต้องใช้เวลา แต่สิ่งที่เห็นชัดที่สุดคือเป้าหมายของตัวเราเอง การอยู่กับนักเรียนแบบเพื่อน หมายถึงว่า เขามีอะไรก็มาเล่าให้เราฟังโดยไม่ต้องร้องขอ”

เป้าหมายแรกที่ครูมุกวางไว้ คือการสร้างความสัมพันธ์ให้เด็กรู้สึกว่าเล่าได้ ปรึกษาได้ แชร์ความรู้สึกได้ เพราะครั้งหนึ่งที่ครูมุกเป็นนักเรียน เธอเลือกที่จะ ‘ไม่เล่าดีกว่า บอกไปทำไม แก้อะไรให้ไม่ได้หรอก แก้เองดีกว่า’ เธอไม่ต้องการเป็นครูที่ถูกเด็กๆ ทิ้งไว้ข้างหลัง

“มีครั้งหนึ่ง อยู่ดีๆ นักเรียนก็เดินมาเล่าให้ฟังว่ารู้สึกอย่างไร เจอปัญหาอะไร แล้วผมจะทำอย่างไรดี มันทำให้เรารู้สึกว่า เราบรรลุเป้าหมายที่เราอยากให้เขารู้สึกกับครูแบบเพื่อนที่คุยกันได้”
ไม่เท่านั้น ครูมุกนำกิจกรรม ‘ถนนชีวิต’ ที่ได้เรียนรู้จากหมอพนม ไปใช้แก้ปัญหากับนักเรียนคนหนึ่ง คนที่เด็กทุกคนแปะป้ายให้ว่า ‘เด็กคนนี้ทำไม่ได้หรอก ปล่อยเขาไปเถอะ’

“เด็กคนนี้เขาเคยถูกให้ซ้ำชั้นมาสองปี เรียนช้ากว่าเพื่อน คนชอบมองเขาว่า ทำไม่ได้หรอก เราก็เลยลองเอากิจกรรมถนนชีวิตไปใช้ ให้เด็กตั้งเป้าหมายระยะสั้นๆ ว่าเขาคาดหวังอะไร ระหว่างทางนี้เขาผ่านอะไรมาบ้าง และเพื่อให้ไปถึงเป้าหมาย เขาจะต้องทำอะไรบ้าง

ถนนชีวิต ได้พาครูมุกเดินทางไปยังเรื่องราวของเด็ก ความทุกข์ที่เขาเผชิญ ความสุขที่เขามี และเป้าหมายที่เขาอยากไปให้ถึง นั่นคือ ‘การเรียนให้จบ ป.6’ เมื่อเข้าใจเช่นนั้นแล้ว ครูมุกจึงชวนคลี่ออกเป็นฉากๆ ถึงสิ่งที่เด็กต้องก้าวผ่านเพื่อไปยังเป้าหมายอย่างน้อย 2 เรื่อง คือ หนึ่ง ข้อสอบ และสอง งานที่ต้องส่ง

“พอเขาเห็นเป็นขั้นๆ ว่าอย่างน้อยเขาต้องทำอะไรบ้าง ตอนนี้เขาก็เริ่มกลับเข้ามาเรียน จากเมื่อก่อนที่ไม่สนใจหรืออยู่ดีๆ ก็เดินออกไปนอกห้อง ไม่เรียน แถมไม่มีใครสนใจที่จะตาม”

ครูมุกและเด็กจึงช่วยกันวางแผนระยะสั้นในการเรียน โดยไม่ให้เด็กรู้สึกว่ายากจนเกินไป แต่ค่อยๆ คลี่ให้เห็นเป็นขั้นๆ ถึงข้อสอบที่เขาต้องเจอ ถึงงานที่เขาต้องส่ง ถึงสิ่งที่เขาต้องเรียน ใจความสำคัญคือ ไม่ต้องทำข้อสอบถูกทั้งหมด ไม่ต้องทำงานถูกต้องครบถ้วนก็ได้ หนูผิดได้ พลาดได้ แค่ทำมาให้ครู ครูมุกก็ให้คะแนนแล้ว

“สิ่งที่ทำให้เราดีใจมาก คือวันที่เราถามโจทย์คณิตศาสตร์ในห้องเรียนว่าใครตอบได้บ้าง ทั้งห้องก็เกี่ยงกันนะ แต่เด็กคนนี้เขายกมือขึ้นมาตอบ ตอบอย่างมั่นใจ ตอบซ้ำอยู่อย่างนั้นหลายครั้ง ‘เฮ้ย เราทำสำเร็จแล้ว สิ่งที่เราพยายามมันเห็นผลบ้างแล้ว’”

ทั้งหมดนี้ ครูมุกเชื่อในตัวเด็กนักเรียนว่าเขาทำได้ และไม่ใช่แค่เชื่อ เธอใช้กระบวนการพาให้เด็กไปเห็นถึงความเป็นไปได้ที่จะไปสู่เป้าหมาย ความเป็นไปได้ที่ไม่ยากจนเกินไป และความเป็นไปได้ที่มีเธออยู่ข้างๆ

เราต่างหมดไฟได้ในทุกๆ วัน

“เหนื่อยแล้ว หมดไฟแล้ว ไม่อยากตื่นมาสอน เมื่อก่อนเราคิดแบบนี้”

ความรู้สึกเช่นนี้เกิดขึ้นด้วยหลายเหตุผล ทั้งระบบการศึกษาที่ไม่เอื้อให้ครูผู้น้อยได้สร้างสรรค์ ทั้งภาระการงานกองโตที่นอกเหนือจากการสอน เอกสารประเมิน ปัญหาชีวิต สารพัดสิ่งที่ถาโถมสู่มนุษย์คนหนึ่ง

และอีกเหตุผลสำคัญ ครูมุกบอกว่า “เรากลัว ว่าเราจะเป็นส่วนหนึ่งที่ไปสร้างบาดแผลให้เด็กๆ

“ก่อนที่จะมาก่อการครู มันคือความรู้สึกนี้เลย อยากจะไปลาออกทุกวัน แต่พอมาโครงการนี้ มันเหมือน… ถูกดึงอะไรบางอย่างที่อยู่ข้างในตัวเราออกมา เห็นวิธีการที่จะทำให้เด็กดีขึ้นแบบไม่เจ็บช้ำ ทำให้เรามั่นใจอย่างหนึ่งว่าเราจะไม่ไปสร้างบาดแผลให้นักเรียน เหมือนที่เราถูกกระทำมาตอนเป็นนักเรียน ก็เลยทำให้เรารู้สึกว่า มันดีที่จะเป็นครูต่อไป”

แล้วอะไรทำให้ครูมั่นใจว่าจะไม่สร้างบาดแผลให้เด็ก? – เราถามกลับ

“เรามีอาวุธตั้งเยอะแยะที่ได้จากก่อการครู แล้วเราจะไปใช้อำนาจ ใช้ความรุนแรงต่อไปทำไม ในเมื่อเรามีอาวุธ มีเครื่องมือในการทำงานหลายอย่างที่เราเลือกหยิบมาใช้ได้ โดยที่ไม่ต้องใช้มีดทิ่มแทงนักเรียน” ครูมุกตอบด้วยน้ำเสียงหนักแน่น